مقایسه ی خلدبرین وحشی بافقی با مجمع الابکار عرفی شیرازی از دیدگاه صورخیال

کمال الدین محمد وحشی بافقی، از شاعران سده ی دهم هجری در ایران است. وی را از بنیان گذاران مکتب وقوع دانسته اند. وحشی در آثار خود، از صورخیال در حد معمول استفاده کرده و بیانی ساده و به دور از تکلف دارد. جمال الدین محمد عرفی شیرازی نیز از دیگر شاعران سده ی دهم هجری است که درهندوستان به سر می برد. اشعار او در شمار نخستین آثار سبک هندی قرار گرفته است. برخی از بزرگان ادب پارسی، عرفی را از پایه گذاران سبک هندی دانسته اند. وی در آثار خود از آرایه ها و صورخیال، بسیار بهره برده است و کلام و بیانی پیچیده و دشوار دارد. از آن جا که وحشی بافقی و عرفی شیرازی در پیدایش دو سبک مهم ادب پارسی، یعنی سبک هندی و مکتب وقوع، نقشی اساسی داشته اند، این پژوهش به مقایسه و تحلیل صورخیال به کار رفته در مثنوی "مجمع الابکار" عرفی و "خلدبرین" وحشی بافقی، پرداخته است. در این پژوهش دو نسخه ی چاپی از خلدبرین و مجمع الابکار، اساس کار قرار گرفته است: 1. عرفی شیرازی، جمال الدین محمد(1369)دیوان عرفی شیرازی، تصحیح غلامحسین جواهری، کتاب خانه ی سنایی، چ. سوم. 2. وحشی بافقی، کمال الدین(1374)دیوان وحشی بافقی، تصحیح محمدحسین سیدان، طلایه، چ. دوم. این پژوهش در چهار فصل تدوین شده است: فصل اول، شامل چارچوب پژوهش است؛ در فصل دوم، به تعاریف و کلیات پژوهش پرداخته شده است؛ فصل سوم به مسأله ی صورخیال – مهم ترین مسأله ی مطرح در این پژوهش - و تحلیل وبررسی نمونه های موجود در هر یک از آثار اختصاص یافته است؛ فصل چهارم نیز ادامه ی مباحث قبلی است؛ با این تفاوت که مباحث مطرح در فصل سوم، بیشتر مربوط به حوزه ی بیان هستند اما فصل چهارم به برخی مباحث علم بدیع-که در زمینه ی صورخیال نیز موثر هستند- پرداخته شده است. در انتها نیز نتیجه گیری کلی از تمامی تحلیل ها ذکر شده است. از آن جا که تمامی ابیات مثنوی خلدبرین و مثنوی مجمع الابکار، مورد تحلیل قرار گرفته است، نتایج به قطعیت نزدیک تر است. در این مقوله به منظور پرهیز از تکرار مکررات، از توضیح مفصل پیرامون هر آرایه خودداری کرده و به توضیحی مختصر اکتفا شده است. پس از پایان فیش برداری، با توجه به طرح از پیش تعیین شده و با راهنمایی های ارزشمند استادان فاضل و عالم، سرکار خانم دکتر نسرین فقیه ملک مرزبان و جناب آقای دکتر حسین فقیهی، این پژوهش نگارش یافت.